بررسی تاریخی نقش‌آفرینی مسجدمدرسه‌ها در اصلاح و ارتقاء گفتمان دینی (نمونه پژوهشی تهران در دوره قاجار)

گفتمان مذهبی عهد قاجار متاثر از عوامل مختلف اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و مذهبی از طرفی دچار نوعی عوام‌زدگی و شعارگرایی و از طرف دیگر، بیگانه با وضع جدید اجتماعی شده بود. در این میان، اماکن مذهبی در نگاهی کلی، با وجود تعدد و تنوع درخور تامل، چندان قادر به ایفای رسالت ذاتی خود در هدایت و اصلاح و ارتقاء گفتمانی جامع و مانع، در عرصه مذهبی نبودند؛ مگر مساجدی که در کنار کارکرد عبادی خود، فعالیت‌های علمی و آموزشی در قالب مدرسه علمیه را نیز برعهده گرفته بودند. این پژوهش با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای و رویکرد توصیفی تحلیلی، درصدد پاسخ به این پرسش است که این اماکن چه سهمی در اصلاح و ارتقای گفتمان دینی تهران در دوره قاجار داشته‌اند. از نتایج این پژوهش، نقش‌آفرینی مسجدمدرسه‌ها در محورهایی همچون تقویت ابعاد علمی و استدلالی آموزه‌های دینی در بستر جامعه، آشنا شدن صاحبنظران و محصلان علوم دینی با نیازها و مطالبات اجتماعی، مستند شدن باورهای مذهبی، خرافه‌زدایی و صیانت از آموزه‌های دینی، پاسخگویی به سوالات و شبهه‌های دینی و نیز اعتدال و پرهیز از افراط و تفریط‌های دینی است.